Ο καπετάν Κώττας

Ο Καπετάν Κώττας
Κωνσταντίνος,  Χρήστου 1860 – 1905

   Καταγόταν από το χωριό Ρούλια (σήμερα το χωριό φέρει το όνομά του), στο δρόμο Φλώρινας – Κορυτσάς και στη μεγάλη ρεματιά από το Πισοδέρι στα Αλβανικά σύνορα. Γεννήθηκε το 1863. Μέτριο ανάστημα, όλος κόκκαλα, νεύρα, τένοντες, με ασκητική μορφή. Μικρός στο κορμί αλλά έκρυβε ψυχική και σωματική ρώμη γίγαντα.
Όταν τον πήγαιναν στην κρεμάλα (27 Σεπτεμβρίου 1905), χτύπησε με τις χειροπέδες δύο δεσμοφύλακες, τους έριξε κάτω και το` βαλε στα πόδια. Αν ήξερε τους δρόμους και δεν έπεφτε σε αδιέξοδο, θα είχε ξεφύγει. Το πρόσωπό του στην κρεμάλα ήταν μαύρο απ` τα χτυπήματα και τα ρούχα του έσταζαν αίμα, είχε παλέψει ως την τελευταία στιγμή. Τον κρέμασαν μισοπεθαμένο.

Ἡ ἐξέγερση τοῦ Ἥλιντεν, 20 Ἰουλίου 1903 (π.ἡμ)

Βουλγαρικὴ προετοιμασία ἐκρηκτικῶν γιὰ τὴν ἐξέγερση.

     Το Μοναστήρι είχε εξαιρετική σημασία για τρεις αντίπαλες εθνότητες. Τους τούρκους που το χρησιμοποιούσαν σαν σπουδαίο στρατιωτικό κέντρο, τους βούλγαρους που επιζητούσαν να επικρατήσουν στην πόλη και στην γύρω περιοχή και τους Έλληνες που υπερείχαν χάρη στους Βλάχους με το τόσο ακμαίο Ελληνικό φρόνημα. Η κατάσταση αποσταθεροποίησης που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα, έδωσε αφορμή στα δύο βουλγαρικά κομιτάτα να αναπτύξουν στο έπακρο τη δράση τους στη Μακεδονία. Ήταν η «Περίοδος Τῶν Μαρτύρων» τότε, όπως έλεγε ο Ίων Δραγούμης.

Ὁ Μακεδονομάχος Γεώργιος Σερίδης ἢ καπετᾶν Σπανός

      Τὸ Νοέμβριο τοῦ 1904, μὲ ἐφόδια ποὺ εἶχαν φθάσει ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα, ἐξοπλίστηκε στὴν περιοχὴ τοῦ Βάλτου τὸ σῶμα τοῦ Γιώργου Σερίδη ἢ καπετᾶν Σπανοῦ, δυνάμεως 80 περίπου ἀνδρῶν. Ὁ Σερίδης, μεγαλοεπιχειρηματίας ἀπὸ τὸ Φλάμπουρο Φλωρίνης, ἀσχολοῦνταν μὲ τὴν ἐκμετάλλευση μεγάλων δασικῶν ἐκτάσεων στὴν περιοχὴ τοῦ Μπέλες.

Τὰ πρῶτα Ἑλληνικὰ Σώματα ποὺ ἔδρασαν στὸν Βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν

      Τὸ 1903 στὸ βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν δροῦσαν ἤδη τὰ μικρὰ σώματα τοῦ καπετὰν Τζόλα Περήφανου, τοῦ Θεοχάρη Κούγκα, τοῦ καπετὰν Γκόνου, τοῦ Γκρέκου ἢ Νικοτσάρα.

      Ὁ Θεοχάρης Κούγκας ἐργαζόταν ὡς ζωέμπορος καὶ μετέφερε ζῶα ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα στὴν Μακεδονία. Στὴν Λάρισα τοῦ ἀνατέθηκε ὑπὸ τοῦ τότε Μακεδονομάχου Δημάρχου Πετρωτοῦ Νικολάου νὰ μεταφέρῃ πολεμικὸ ὑλικὸ κρυφὰ μέσα σὲ κοφίνια μὲ λεμόνια ποὺ τὰ παρέλαβε ἀπὸ τὸ Δερλὶ Λάρισας καὶ τὰ μετέφερε στὸ Κλειδὶ Ἠμαθίας καὶ ἀπὸ ἐκεῖ διοχετεύονταν σὲ ὁλόκληρη τὴ Μακεδονία γιὰ τὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα.

Ἡ στρατηγικὴ θέση τοῦ βάλτου τῶν Γιαννιτσῶν τὴν περίοδο τοῦ Μ. Ἀ.

      Οἱ Βούλγαροι μετὰ τὴν ἀποτυχία τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ Ἴλιντεν, τὸ 1903, καταδιωκόμενοι ἀπὸ τὰ τουρκικὰ ἀποσπάσματα βρῆκαν καταφύγιο στὸ βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν. Ὁ Βάλτος αὐτός ἦταν μία ἀβαθῆς λίμνη, ποὺ ἐκτεινόταν περίπου στὸ χῶρο μεταξύ Γιαννιτσῶν – Κρύας Βρύσης – Ἁγίας Μαρίνης – Νησίου – Ν. Μοναστηρίου καὶ Παραλίμνης, καὶ ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὴ θάλασσα μέσω τοῦ Λουδία ποταμοῦ.  Αὐτός ποὺ κυριαρχοῦσε στὸν χῶρο τοῦ Βάλτου, μποροῦσε νὰ ἐλέγχει τὶς δύο ἀρτηρίες Θεσσαλονίκης – Βέροιας καὶ Θεσσαλονίκης – Ἐδέσσης, καθῶς καὶ τὰ γύρω χωριά.  Ἡ ἀπέραντη αὐτὴ ἑλώδης ἔκταση καλυπτόταν ἀπὸ πυκνὴ βλάστηση ὑδροχαρῶν φυτῶν καὶ ἰτιῶν, τὰ ὁποῖα ἔκαναν τὸν βάλτο ἀδιαπέραστο. Σύννεφα ἀπὸ κουνούπια σκέπαζαν ὅλη ἐκείνη τὴν ἔκταση, τὰ νερὰ ἦταν γεμάτα βδέλλες καὶ ἡ ὑγρασία σάπιζε τὰ πάντα.